Hệ khuẩn chí đường ruột là gì?

Có lẽ điều này sẽ khiến bạn ngạc nhiên nhưng sự thật là có tới hơn  từ 10 -100 nghìn tỉ vi sinh vật đang cư trú trên cơ thể của chúng ta. Chúng bao gồm những vi khuẩn (chủ yếu), virus và nấm phân bố khắp bề mặt da và niêm mạc như niêm mạc đường tiêu hóa, hô hấp, sinh dục. Ở mỗi một nơi trên cơ thể có sự khác biệt về thành phần, số lượng của những vi sinh vật. Trong đó, ruột là nơi tập trung hệ vi sinh vật phong phú nhất của cơ thể với trên 90% số lượng vi sinh vật tập trung tại đây – chúng được gọi là hệ khuẩn chí đường ruột.

Hệ khuẩn chí đường ruột 

Hệ khuẩn chí đường ruột bao gồm cả những vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại. Sự đa dạng và tỉ lệ thích hợp của các chủng vi khuẩn trong đường ruột gọi là cân bằng hệ khuẩn chí đường ruột. Ở trạng thái cân bằng khỏe mạnh, hệ khuẩn chí đường ruột đem lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe vật chủ như giúp bảo vệ cơ thể khỏi bị các tác nhân gây hại xâm nhiễm, giúp ích cho quá trình hấp thu và chuyển hóa chất dinh dưỡng, tăng cường miễn dịch…Trong một số điều kiện như nhiễm khuẩn, sử dụng kháng sinh, bệnh lý…, hệ khuẩn chí đường ruột có sự xáo trộn, mất đi tính đa dạng và sự cân bằng vốn có thì nó sẽ tác động ngược trở lại đối với sức khỏe của vật chủ.

Nhờ vào sự phát triển của kỹ thuật di truyền học mà trong những năm gần đây, các nhà khoa học ngày càng hiểu rõ hơn và khám phá ra vai trò và ảnh hưởng của hệ khuẩn chí đường ruột lên mọi mặt của sức khỏe, bao gồm cả sức khỏe tâm thần. Điều này mở ra một hướng đi đầy tiềm năng trong việc sử dụng các probiotics thích hợp để nâng cao sức khỏe và giúp cho con người trở nên hạnh phúc hơn.

(Bạn có thể tìm hiểu thêm về bài viết “Tác động Probiotics lên não bộ giúp ngăn ngừa và điều trị trầm cảm”)

Những thông tin thú vị về hệ khuẩn chí đường ruột

• Số lượng những tế bào vi khuẩn trong đường ruột lớn hơn nhiều lần so với tổng số tế bào của chính cơ thể chúng ta.
• Mỗi người có một hệ khuẩn chí đường ruột riêng biệt và nó có ảnh hưởng sâu sắc tới giải phẫu, sinh lý và miễn dịch của vật chủ (theo Tiến sĩ Rodney Berg – Khoa Vi sinh và Miễn dịch của Đại học Tiểu bang Louisiana).
• Tổng tất cả các vi khuẩn trong đường ruột của một người có thể có khối lượng ~ 2kg.
• Hệ khuẩn chí đường ruột rất quan trọng đối với hấp thu dinh dưỡng , khả năng miễn dịch và thậm chí nó còn có ảnh hưởng lên não bộ và hành vi của người. Nhiều bệnh lý khác nhau có liên quan tới sự mất cân bằng hệ khuẩn chí đường ruột.

Tại sao hệ khuẩn chí đường ruột lại quan trọng?

Hệ khuẩn chí đường ruột là một phần không thể thiếu của con người. Sự mất cân bằng của hệ khuẩn chí đường ruột được chứng minh luôn song hành cùng nhiều bệnh lý khác nhau như: trầm cảm, tự kỷ, viêm đại tràng, tiểu đường, béo phì, bệnh lý tim mạch, đa xơ cứng…

Hệ khuẩn chí đường ruột có ảnh hưởng tới 4 lĩnh vực quan trọng đối với sức khỏe cơ thể:

• Dinh dưỡng
• Miễn dịch
• Sức khỏe tâm thần
• Bệnh nội khoa

Dinh dưỡng

Nhờ có vi khuẩn đường ruột giúp chia cắt các phân tử phức tạp thành các phân tử nhỏ hơn mà chúng ta mới có thể hấp thu chất dinh dưỡng từ thức ăn. Vi khuẩn đường ruột cũng tổng hợp nhiều loại dưỡng chất cần thiết cho cơ thể như acid folic, B1, B3, B6, B12, các acid béo chuỗi ngắn… Hoạt động trao đổi chất của vi khuẩn đường ruột cũng tác động đến cảm giác thèm ăn hoặc cảm giác no của cơ thể.

Ngược lại, chế độ ăn uống ảnh hưởng tới sự đa dạng của hệ khuẩn chí đường ruột. Những người có chế độ ăn phong phú với nhiều loại thức ăn khác nhau có hệ vi khuẩn đường ruột đa dạng hơn so với những người theo chế độ ăn kiêng đặc biệt.

Tác động trên miễn dịch

Ngay khi vừa chào đời, trẻ bắt đầu nhận những vi khuẩn đầu tiên từ âm đạo của người mẹ (nếu sinh thường) hoặc từ da, môi trường xung quanh (nếu sinh mổ). Hệ khuẩn chí đường ruột dần được bổ sung, hoàn thiện khi trẻ lớn lên. Những vi khuẩn đường ruột có lợi giúp huấn luyện và cân bằng phản ứng miễn dịch, là nền tảng cho sự trưởng thành của hệ miễn dịch trẻ nhỏ sau khi sinh và là tiền dề cho sự phát triển, dung nạp đường ruột.

Một nghiên cứu của Eggesbe và cộng sự năm 2003 đã cho thấy, những trẻ được sinh mổ có tỉ lệ bị dị ứng thức ăn cao hơn so với trẻ được sinh thường. Trong các nghiên cứu khác, các nhà khoa học cũng nhận thấy hệ khuẩn chí đường ruột liên quan tới nhiều bệnh lý tự miễn và dị ứng ở người.

Vi khuẩn đường ruột ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần

Đường ruột sở hữu một số lượng tế bào thần kinh khổng lồ (200-600 triệu tế bào) – làm nhiệm vụ kết nối thông tin hai chiều giữa não và đường ruột. Ruột của chúng ta được ví như “bộ não thứ hai của cơ thể”, có liên quan chặt chẽ với chức năng của não bộ. Khi đường ruột khỏe mạnh thì chức năng của thần kinh trung ương khỏe mạnh, và ngược lại, đường ruột không khỏe mạnh có thể kích hoạt trạng thái stress. Điều này lý giải tại sao bệnh lý đường tiêu hóa (như bệnh dạ dày, viêm ruột, hội chứng ruột kích thích) lại thường đi cùng với trạng thái căng thẳng thần kinh, lo âu, trầm cảm…Hệ khuẩn chí đường ruột đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho “bộ não thứ 2” hoạt động tốt và là điều kiện cần cho một trạng thái tâm thần khỏe mạnh.

Các nhà nghiên cứu cũng đã quan sát thấy sự thay đổi rất lớn của hệ vi sinh đường ruột trong rối loạn tâm lý, chẳng hạn như trầm cảm và rối loạn phổ tự kỷ (ASD).

(Tìm hiểu kỹ hơn về vấn đề ” Vi khuẩn đường ruột tác động lên tâm trạng của chúng ta“)

Hệ khuẩn chí đường ruột và các bệnh lý khác

Quần thể vi sinh vật đường ruột bị mất cân bằng có liên quan trực tiếp với các bệnh lý đường tiêu hóa, bao gồm bệnh viêm ruột (IBD), hội chứng ruột kích thích (IBS), bệnh Crohnvà viêm loét đại tràng.  Hệ vi sinh đường ruột cũng có liên quan tới các bệnh lý chuyển hóa như béo phì, đái tháo đường.

Việc khám phá ra các cách thức mà hệ vi khuẩn đường ruột ảnh hưởng tới miễn dịch, chuyển hóa và chức năng não bộ cho phép các nhà khoa học nghiên cứu và chế ra các loại probiotic khác nhau trong phòng ngừa, điều trị bệnh tật, giúp chúng ta khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.

Thu Trang Dịch lược từ Medicalnewstoday.com